In donkere tijden hebben we ook goede berichten nodig. Ons bestuurslid Willem Goudswaard ging op onderzoek uit naar de stand van zaken bij de versterking van de afsluitdijk en de projecten die daarmee samenhangen. Hij trof interessante ecologische innovaties, niet alleen voor de vismigratierivier, maar ook voor een groene afsluitdijk en bloemrijke wegkanten – al is het maar om de immense windmolens van windpark Fryslan een beetje te verbloemen. Hieronder zijn verslag uit het “antropocene” IJsselmeer.
Alle Foto’s: Willem Goudswaard
Afsluitdijk IJsselmeerzijde
Ook een deel van de Afsluitdijk aan de IJsselmeerzijde moet worden versterkt. Bij de keuring van de dijk aan deze kant zijn108 bekledingsvakken goedgekeurd en 54 afgekeurd. Het talud hier is divers, daarom is voor verschillende technieken gekozen deze te versterken:
Type 1: inwassen en naden dichten met mastiek/gietasfalt, uitgevoerd vanaf het water. Na het ingieten wordt door borstelen het asfalt op de basaltkoppen verwijderd zodat deze vrij komen.
Type 2: het volledig verwijderen van de oorspronkelijke steenbekleding en aanbrengen van nieuwe zetsteenbekleding in de vorm van Basalton en betonblokken.
Overal blijft het bestaande dijkprofiel behouden, behalve bij het Vlietermonument. Hier zal een ander profiel worden gerealiseerd en uitgebreid met zetsteenbekleding. Dit betekent een beperkte verschuiving IJsselmeerwaarts. Dit betekent ook dat hier heiwerkzaamheden gaan plaatsvinden, maximaal een maand.
Vegetatie
Aan beide zijden van de dijk zullen de werkzaamheden tot verlies leiden van de huidige vegetatie. Om de rijke vegetatie na alle werkzaamheden weer terug te krijgen is door vrijwilligers zaad geoogst om later opnieuw in te zaaien. Dit in opdracht van aannemersconsortium Levvel en Rijkswaterstaat. Samen met bureau Waardenburg, Wageningen, Environment Research en De Cruydt-Hoek. De zaden worden op verschillende plekken in Nederland opgeslagen, waaronder de Nationale zadencollectie . Om onder barre omstandigheden het zaad op zijn plek te houden wordt het zaad in leembolletjes met zeewier gestopt (door Guerrilla Gardeniers) zogeheten zaadbommetjes.
Op uitnodiging van Joop Schaminee en Nils van Rooyen van het ‘Levend Archief’ heb ik in september 2020 een bezoek gebracht aan de Afsluitdijk. De organisatie Levend Archief wil de genetische diversiteit van wilde planten veilig stellen door zaden van inheemse soorten te verzamelen en deze op te slaan in de Nationale Zaadcollectie. Zo wil men de zeldzame begroeiing van voor de start van de werkzaamheden terugbrengen met behulp van leembollen van de firma Guerrilla Gardeniers. Het gaat onder andere om Zeekool, Zee Venkel, Gele Hoornpapaver, Gelobde Melde enz. De zaden van deze zoutminnende vegetatie hebben voeding nodig om te overleven. Dit kan worden bereikt door ze te bewaren in een mengsel van leem en zeewier, een zogenaamde bloembom. Door deze ‘bommetjes’ nauwkeurig tussen de stenen te plaatsen blijven ze op hun plek liggen en zijn goed bestand tegen de barre omstandigheden op de Afsluitdijk. Inmiddels zij er 750 bloembommen geplaatst in groepjes van drie, verspreid over ruim 40 proefvlakken.
Ook Ben Bruinsma, bioloog en botanicus oogst en bewaart zaden van de Afsluitdijk die dan later na het afronden van de werkzaamheden weer kunnen worden ingezaaid.
Honey Highway
Op 20 mei 2020 zijn Windpark Fryslân en samenwerkingspartners in samenwerking met Honey Highway gestart met het inzaaien van streekeigen, meerjarige wilde bloemen in de bermen van de A7 van de kop Afsluitdijk tot voorbij Joure. De zaden zijn afkomstig uit ca. 100 Natuurgebieden in Nederland. Rijkswaterstaat Noord-Nederland heeft eerder succesvol met Honey Highway gewerkt en zij zorgen voor natuurvriendelijk maaibeleid om de bermen te onderhouden.
Windpark Fryslân: grootste windpark ter wereld
Het Windpark Fryslân gaat bestaan uit 89 turbines van 180 meter hoog tussen de Afsluitdijk bij Breezanddijk en de Friese kust bij Makkum. Het park heeft de vorm van een zeshoek. De funderingspalen worden 28 meter in de zeebodem geheid. Op iedere paal komt een platform waarna een turbinemast wordt geplaatst van 109 meter waaraan de 3 rotorbladen, totaal 180 meter tiphoogte. Het wordt het grootste windpark ter wereld in binnenwater.
Bij Kornwerderzand naast de vismigratierivier legt windpark Fryslân een werkeiland aan van 25 hectare onder water en 2 hectare boven water: de Pannenkoek. Vanaf het moment dat de eerste windmolen draait (omstreeks zomer 2021) krijgt dit eiland een natuurfunctie: een foerageer- en rustgebied voor vogels en ernaast een kunstmatig rif voor vissen. Het eiland wordt beschermd door een luwte dam van 800 meter.
De afstand tot de Friese kust is 6,5 km. In verband met de vogeltrek is een afstand van 600 meter aangehouden tot de afsluitdijk. Inmiddels zijn ruim 70 van de 89 funderingspalen geplaatst.
Bij Breezanddijk wordt nu een enorm Transformatorstation gebouwd bestaande uit 2 delen waartussen je door kunt lopen. Op de wanden zijn platen aangebracht, aan een kant beweeglijk, de zogeheten kinetische gevel, bestaande uit 17000 platen. De platen kunnen meebewegen in de wind zodat zo een golfbeweging ontstaat: de windenergie visueel gemaakt. In het Transformatorstation komen de stroomkabels van de windturbines bij elkaar om de stroom van hieruit verder te transporteren.
Vismigratierivier: Geotubes en Aquariumwanden
De werkzaamheden aan de Vismigratierivier zijn inmiddels begonnen met de aanleg van een luwte dam van 800 meter. Deze moet het toekomstige natuureiland ‘de pannenkoek’ westelijk van de Vismigratierivier tegen een Zuidwester storm beschermen.
Verder is de 340 lange Westerdam van de Vismigratierivier aangelegd. Hiervoor zijn zogenaamde Geotubes gebruikt. Deze tubes zijn door Van Oord hier voor het eerst toegepast. De Geotubes zijn tot 150 meter lange zakken met een diameter van 5 meter van speciaal ontwikkeld geotextiel weefsel, extra sterke kunststof dat hoge zanddichtheid combineert met hoge waterdoorlatendheid. Ze worden wereldwijd toegepast bij waterbouwkundige projecten. De bagger wordt uiteindelijk verdicht tot een stevig zandlichaam.
Ook aan de verbinding tussen het IJsselmeer en de Waddenzee wordt nu volop gewerkt. Er komt een opening in de dijk van 100 bij 12 meter. Langs deze opening worden glazen wanden geplaatst zodat het publiek zicht krijgt op passerende vissen.
De Nieuwe Afsluitdijk later klaar
Inmiddels is bekend geworden dat door rekenfouten in de te verwachten water en golfhoogtes de spuicapaciteit van de Spuisluizen van Den Oever en Kornwerderzand onvoldoende zijn en dat de plannen moeten worden aangepast. Dit betekent dat de Nieuwe Afsluitdijk maar liefst 2 jaar later klaar komt, niet 2023 maar 2025. Ook het fietspad zal 2 jaar langer gesloten blijven. Over de kosten en de verdere consequenties zal in het komende voorjaar meer duidelijkheid worden verstrekt.
Meer info: Gat in de Afsluitdijk gemaakt om vistrek te bevorderen