Naar aanleiding van een motie van D66 en CDA komt er onderzoek of zonne-energie met drijvende zonnecellen eventueel op het IJsselmeer opgewekt kan worden. Om beter zicht te krijgen op “grote drijvende toepassingen” heeft de minister Rijkswaterstaat opdracht gegeven voor een experimenteel onderzoekstraject. Waar het experiment moet komen is nog niet bekend. Daarnaast is er bij het RES Noord-Holland Noord het plan gelanceerd voor zonne-atollen. Eilanden die zowel natuurontwikkeling als energiewinning beogen. Om verdere ver-eilandisering van het IJsselmeer tegen te gaan zou het goed zijn een van de twee binnenkort aan te leggen eilanden op de Marker Wadden voor de proef te gebruiken.
Door Frans de Nooij
Op 19-12-2019 heeft de Tweede Kamer een motie ( Kamerstuk 32813,nr.427 van D66 en CDA) aangenomen met als uitgangspunt dat ‘zonne-energie op water kansen biedt voor het halen van de hernieuwbare energiedoelen’. Geconstateerd werd dat gedegen onafhankelijk onderzoek naar de potentiële effecten van drijvende zonnepanelen op de natuur ontbreekt. De regering werd verzocht dit onderzoek te entameren en vervolgens een routekaart op te stellen met kansen en risico’s van zonne-energie op water in Nederland.
Ruim een jaar later, 2 februari 2021 antwoordt de minister van Klimaat met een brief; de ”Routekaart Zon Op Water”. Helaas slechts grotendeels een stand van zaken en nog lang geen echte routekaart, maar het begin is er. Gesteld wordt als uitgangspunt dat het eventueel breder toepasbaar maken van zonne-energiewinning op water passend moet zijn bij de functies van dat water en dat er gestreefd moet worden naar behoud en versterking van de ecologische en landschappelijke waarden. Uitgangspunten die ook in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) zijn geformuleerd! Geen principiële keuze dus voor bescherming, zoals de groene organisaties die bepleiten maar een praktijk gerichte benadering.
Bij de afweging dient volgens de minister uitgegaan te worden van de breed gedragen ‘zonneladder’. Daaruit volgt de voorkeur voor zonnepanelen op gebouwen en onbenutte terreinen in gebouwd gebied. Buiten de bebouwde kom ligt de voorkeur op locaties met een andere primaire functie dan natuur.
Over eventuele zonne-energie op het IJsselmeer worden een aantal gegevens verstrekt. Belangrijk lijkt de golfhoogte: ruim 1.5 meter bij zware storm. Gecombineerd met de kans op ijsgang zoals onlangs maakt dit de kans op zonnecellen op of boven het water, zo lijkt ons toe, niet erg groot. Maar de ”grote potentiële oppervlakte maakt het aantrekkelijk er toch over na te denken” stelt de minister. Omdat wateren met een Natura 2000 status een extra beschermingsregime kennen, moeten we, aldus de minister, attent zijn op “het verslechteren van de kwaliteit van de natuurlijk habitat van soorten of een verstorend effect op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen”.
Om beter zicht te krijgen op “grote drijvende toepassingen” heeft de minister , ondanks alle genoemde voorbehouden Rijkswaterstaat opdracht gegeven voor een onderzoekstraject naar de effecten van zon-energiewinning met zonnecellen op het water van het IJsselmeer. Het betreft vooreerst een verkenning naar mogelijke locaties, zoals de “voor de hand liggende locaties bij bestaande windparken”.
De minister noemt vervolgens wel uitvoerig het eventuele onderzoek naar zonne-atollen bij de Wieringerhoek, maar maakt niet duidelijk welke verantwoordelijkheid hij daarbij voor zich zelf ziet. De zogenaamde Routekaart Zon op Water lijkt dus vooral gericht op het pleasen van D66!
Intussen is in de Wieringerhoek (zie Nieuwsbrief 53 januari 2021 over dit project) de discussie over een plan van particulieren voor een serie zogenaamde zonne-atollen voor het noordelijk deel van de dijk van de Wieringermeer in volle gang. Onder patronage van de provincie en de gemeente Medemblik, die geen windmolens in het IJsselmeer (meer) willen, maar misschien wel zonne-eilanden is er opdracht verleend aan de gerenommeerde onderzoeksbureaus Deltares en Bureau Waardenburg deze optie te verkennen. Deze doen een aantal voorstellen voor mogelijk inrichting van dit soort eilanden, maar zeggen ook eerlijk dat echte informatie over de mogelijke effecten op de natuurwaarden ontbreekt en bevelen een proefopstelling aan om te kijken of de vrolijke inzet van de initiatiefnemers, die eerder spraken van een “dooie bak water” , de belofte kan waarmaken.
De IJsselmeervereniging heeft al eerder, in de zienswijze over Wieringerhoek, gesteld gekant te zijn tegen ver-eilandisering van het IJsselmeer en dus ook tegen een groep eilanden voor de kust. Net als de andere groene organisaties in het Blauwe Hart. Maar een eindoordeel moeten we misschien toch maar even opschoten tot binnen het project een serieuze evaluatie (via een MER) van dit idee én het alternatieve voorstel van Vogelbescherming (zie ook Nieuwsbrief 52 november 2020) heeft plaatsgevonden. In deze beoordeling moeten dan, anders dan tot nu toe ook landschap, watersport en zeker ook financiering worden meegenomen. Een onderbouwde mening over alle geopperde inrichtings-ideeën moet dus nog even wachten. Wij houden dat scherp in de gaten
Intussen: als besloten wordt tot een proefatol in het IJsselmeergebied hebben we nog een suggestie: gebruik daarvoor de twee nieuwe ‘extra’ eilanden van de Marker Wadden die binnenkort worden aangelegd (zie onderstaande link). Eén daarvan kan betrekkelijk gemakkelijk worden uitgevoerd als zonne-atol op grond van de gegeven adviezen van de onderzoekers. Als de proef geen succes wordt kunnen de zonnecellen weer worden opgeruimd. Als de proef wel succesvol is is het een mooie toevoeging aan het experiment Marker Wadden. Bovendien is door de intensieve monitoring van de Marker Wadden ook de bestudering van de natuurontwikkeling goed aan te haken aan het KIMA circuit.
KIMA: In het Kennis- en Innovatieprogramma Marker Wadden (KIMA) onderzoeken Rijkswaterstaat, Natuurmonumenten, Deltares en EcoShape hoe het ecosysteem van Marker Wadden zich ontwikkelt. Dit programma heeft als doel kennis te genereren en te presenteren over bouwen met slib, zandige keringen, ecologie en governance.
Link:
De nieuwe eilanden Marker Wadden
Bijlagen:
RES NHN Energieopwekkingsplan ‘Duurzaam Leefbaar” (plan zonne-atollen) (.pdf)
Onderzoek zonne-atollen en natuur (.pdf)