De IJsselmeervereniging juicht de pogingen van de minister om de doorgeslagen decentralisatie van de Ruimtelijke Ordening terug te draaien toe. In de Nationale Omgevingsvisie neemt het Rijk weer een meer sturende rol op zich. Woningbouw vindt minister Ollongren daarbij het belangrijkst. Maar ook: “Bouw geen zonneweides, maar plaats zonnepanelen zo veel mogelijk op daken. Laten we windmolens zo veel mogelijk op zee bouwen.”
Ollongren: zonnepanelen op daken en windmolens op zee
De energietransitie is sinds het klimaatakkoord met het proces van Regionale Energie Strategieën al te zeer gedecentraliseerd. Weliswaar houden de provincies en gemeentes het beslissingsrecht, maar het proces vooraf is voor burgers volstrekt onoverzichtelijk en ondemocratisch geworden. In de Nationale omgevingsvisie wordt weer een aanzet gedaan de sturende rol voor de centrale overheid terug te winnen. Om die regierol te verankeren, pleiten planologen en de Tweede Kamer voor de terugkeer van een coördinerend minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Zie verder onderstaande artikel – ANP 11 september 2020
Jop Fackeldey, gedeputeerde van de provincie Flevoland en hoofd regionale energiestrategieën binnen het Interprovinciaal Overleg, is niet gelukkig met de uitspraak van de minister. ‘Ik was stomverbaasd.’
Zie verder onderstaand artikel – Financieel Dagblad van 15 september 2020)
Ruimtetekort in Nederland: de minister gaat weer meebeslissen
ANP 11 september 2020
De landelijke overheid gaat zich weer bemoeien met de inrichting van Nederland. Sinds 2001 lag die taak bij provincies en gemeenten. Maar nu de ruimte schaarser wordt, en er tegelijkertijd nieuwe taken bij komen zoals de energietransitie, vindt het kabinet het tijd zelf weer aan de touwtjes te gaan trekken.
De opgaven waarvoor Nederland staat zijn namelijk groot, zeggen planologen. Honderdduizenden nieuwe woningen, windmolens, zonneweides, waterbekkens en plannen om de landbouw duurzamer te maken, allemaal kosten ze veel ruimte. Als alle groeiplannen zo blijven zoals ze nu zijn bedacht, is er volgens planologen straks 10 procent meer ruimte nodig. Ruimte die er eigenlijk niet is, want nu al wordt elk stukje van Nederland gebruikt. Er moeten dus keuzes worden gemaakt.
Volgens de deskundigen is Nederland in 2050 al ver over de grens van beschikbare ruimte heen:
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken wil het probleem nu gaan aanpakken met een Nationale Omgevingsvisie. Daarin schrijft ze hoe de landelijke overheid zich weer nadrukkelijker gaat bezighouden met de inrichting van Nederland.
Tot de eeuwwisseling was dat gewoon. Neem bijvoorbeeld de grote vinexnota’s, waarin het kabinet met enige regelmaat locaties aanwees voor grootschalige woningbouw. Leidsche Rijn bij Utrecht is zo’n vinexlocatie. Maar na 2000 groeide de overtuiging dat Nederland af was en kregen provincies en gemeenten het voortouw om de puntjes op de i te zetten.
Inmiddels blijkt de wereld niet stil te staan en staat ons land voor grote nieuwe opgaven, weet minister Ollongren. “De ruimtelijke ordening is na de grote structuurvisies eind vorige eeuw iets te veel gedecentraliseerd. Er is nu weer behoefte aan sturing vanuit Den Haag.”
‘Geen zonneweides’
Woningbouw vindt Ollongren daarbij het belangrijkst. Tot 2030, zo is het plan, moeten er ruwweg een miljoen woningen worden gebouwd om het grote tekort weg te werken. Plannen zijn er genoeg, maar door meningsverschillen en belangentegenstellingen ligt het tempo laag.
Datzelfde geldt voor de energietransitie: bijna niemand wil een windmolen in zijn achtertuin en ecologen maken bezwaar tegen zonneweides. Met de nieuwe omgevingsvisie wil het Rijk de regio’s handvatten geven om knopen door te hakken en het tempo te versnellen. Ollongren: “Elke regio moet meer woningen bouwen. Doe dat dan op plekken die goed bereikbaar zijn en waar ook werk is. Bouw geen zonneweides, maar plaats zonnepanelen zo veel mogelijk op daken. Laten we windmolens zo veel mogelijk op zee bouwen.”
In de Nationale Omgevingsvisie stuurt het Rijk aan op de ontwikkeling van een ‘stedelijk netwerk Nederland’. Daaronder zijn de Metropoolregio Amsterdam, de Metropoolregio Utrecht, de Zuidelijke Randstad, Groningen, Eindhoven en de spoorzones in Zwolle en Nijmegen. Daarnaast worden acht gebieden aangewezen met complexe opgaven op het gebied van de energie- en klimaattransitie, zoals het havengebied van Amsterdam en Rotterdam, de landelijke gebieden De Peel en het Groene Hart en de regio’s Groningen en Zwolle.
Sommige provincies zijn niet zo blij met de regierol die de minister nu neemt. De provincie Utrecht bijvoorbeeld werkt aan een eigen omgevingsvisie voor na 2030. Gedeputeerde Huib van Essen: “Dat doen wij samen met het Rijk, die steun hebben we keihard nodig bij de bouw van nieuwe woningen. Maar een minister die vanaf een bureau in Den Haag op een kaart locaties gaat aanwijzen, dat gaat de woningbouw vertragen. Dat is niet ingebed in lokale afwegingen.”
VROM-minister
Planologen daarentegen pleiten juist voor meer landelijke regie. Hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft Co Verdaas: “Gemeenten en provincies hebben een te beperkte blik, we moeten ook rekening houden met bijvoorbeeld de markt en het bedrijfsleven. Daarom is er voor langjarige projecten meer sturing nodig. Dat wil niet zeggen dat de overheid de besluitvorming moet overnemen, maar die moet wel keuzes kunnen maken als de provincie er niet uitkomt en plannen daardoor stagneren.”
Om die regierol te verankeren, pleit Verdaas voor de terugkeer van een coördinerend minister van Ruimtelijke Ordening. Daarbij wordt hij gesteund door de Tweede Kamer. Die nam begin maart twee moties aan van PvdA en CDA waarin ook wordt aangedrongen op terugkeer van een ministerie van volkshuisvesting.
Irritatie over voorkeur Ollongren voor bouw windmolens op zee
Financieel Dagblad, 15 september 2020 (Bert van Dijk – Amsterdam)
De uitspraken van minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken over het niet bouwen van zonneweiden en het zoveel mogelijk plaatsen van windmolens op zee, heeft tot grote verontwaardiging in de regio en in de duurzame sector geleid. Haar uitspraken slaan een barst in het regionale energiebeleid. Dat zeggen energieadviseurs en bestuurders die bezig zijn met regionale energiestrategieën.
Ollongren presenteerde vrijdag de Nationale Omgevingsvisie (novi). Dat is een document waarin ze schetst hoe de beschikbare ruimte in Nederland in de toekomst zo goed mogelijk wordt benut. Tegen de NOS zei de minister onder meer: ‘Bouw geen zonneweiden, maar plaats zonnepanelen zoveel mogelijk op daken. Laten we windmolens zoveel mogelijk op zee bouwen.’ Die uitspraken zijn opvallend, omdat ze lijnrecht ingaan tegen de plannen van regio’s om grote hoeveelheden windparken en zonneweiden op land te gaan bouwen. Het kabinet heeft als onderdeel van het Klimaatakkoord Nederland onderverdeeld in dertig regio’s die allemaal maatregelen moeten bedenken om de hoeveelheid duurzame energie met windmolens en zonnepanelen op te voeren.
Die regio’s zitten nu midden in het opstellen van die plannen en het creëren van draagvlak voor het plaatsen van nieuwe windmolens en zonneweiden.
‘Ik was stomverbaasd’, zegt Jop Fackeldey, gedeputeerde van de provincie Flevoland en hoofd regionale energiestrategieën binnen het Interprovinciaal Overleg, over de uitspraken van de minister. ‘We hebben het in Nederland zo georganiseerd dat dertig regio’s aan de slag zijn gegaan om plannen te maken voor meer hernieuwbare energie. Loop daar dan niet doorheen.’
‘Het is prima om privé een mening te hebben, maar realiseer je dat het een ander gewicht krijgt als je het als minister zegt’, aldus Fackeldey. ‘Dat is niet handig. Juist nu regio’s in de fase zitten waarin ze proberen grotere participatie van burgers op gang te krijgen.’ Dat draagvlak is hard nodig, omdat op veel plekken in Nederland verzet is tegen nieuwe windmolens en zonneweiden. In een aantal regio’s proberen burgers met juridische acties nieuwe windmolens en zonneweiden tegen te houden. ‘Het democratische en maatschappelijke proces in verschillende regio’s staat onder druk’, constateerde ook het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie, dat de regio’s ondersteunt bij het maken van de energiestrategieën, eerder dit jaar. Het was reden om regio’s meer tijd te geven om de plannen uit te werken.
De uitspraken van Ollongren lijken burgers die windmolens en zonneweiden niet zien zitten extra munitie te geven. ‘We gaan hier zeker last van krijgen’, zegt Duco van Dijk. Van Dijk is energieadviseur bij adviesbureau voor windenergie Bosch & Van Rijn, dat een aantal regio’s assisteert bij het opstellen van de regionale energiestrategie.‘ Het is heel gevoelig beleid met moeilijke processen, waarin enorm veel tijd en energie is gestoken. Dan is het heel belangrijk dat alle vogels hetzelfde lied zingen. Haar uitspraken zijn heel onhandig’, zegt Van Dijk. ‘De eerstvolgende bewonersbijeenkomst krijg ik het zeker voor de voeten geworpen. Dit is een barst in het regionale energiestrategieverhaal.’
Ook duurzame brancheorganisaties snappen niet waarom de minister expliciet een voorkeur voor wind op zee uitspreekt. ‘Dat minister Ollongren in het journaal van afgelopen zaterdag zich met de woorden “doe dat nou niet” tegen zon en wind op land keert, is niet in lijn met haar eigen beleid en het beleid van de minister van Economische Zaken & Klimaat’, schrijven de drie duurzame brancheorganisaties NVDE, NWEA en Holland Solar in een gezamenlijk persbericht. Met het dakoppervlak in Nederland zou de doelstelling voor zon voor 2030 in theorie ‘prima gerealiseerd kunnen worden’, denken ze, maar de praktijk is weerbarstiger. ‘Daken zijn veelal particulier bezit, de installatie van zonnepanelen valt niet af te dwingen en is soms technisch lastig.’ Daarom zullen volgens de duurzame verenigingen ook zonneweiden nodig zijn. Datzelfde geldt voor wind op land. ‘Windenergie op zee gaat de komende jaren fors toenemen, maar op dit moment en in de nabije toekomst is wind op land de grootste bron van duurzame energie’, schrijven de brancheverenigingen.
De organisaties roepen de minister op de ontstane verwarring weg te nemen en haar uitspraken te verduidelijken, omdat haar woorden veel scherper zijn dan wat er in de omgevingsvisie zelf staat.
Een woordvoerder van minister Ollongren laat weten dat het zeker niet de intentie van de minister is het regionale beleid te doorkruisen. ‘Haar uitspraken in het interview zijn in de montage kort geknipt. Ze wil vooral aangeven dat bij omgevingsbeleid meer regie nodig is om verschillende grote belangen zoals woningbouw en duurzame energie tegen elkaar af te wegen.’