Dat er ook buiten Den Haag van alles schort aan de bestuurscultuur, maakt de dijkversterking van de Markermeerdijk bij Uitdam pijnlijk duidelijk. Inwoners van Uitdam liggen op ramkoers met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) over de dijkversterking. De Uitdammers willen een groene dijk, maar het waterschap houdt zich niet aan de afspraken, zeggen de bewoners. “Beloofd is beloofd” versus “Wat is er misgegaan met het verwachtingsmanagement?”. Kan de nieuwe omgevingsmanager het imago van HHNK redden.
Onze belofte is de dijk zo groen mogelijk te maken, aldus waterschap bestuurder Rob Veenman in het Noord Hollands Dagblad van 10 juni 2021. Maar de optie voor een praktisch volledig groene dijk van klei waar veel bewoners voorkeur voor hebben, is van tafel geveegd.
Op 12 mei jongsleden nam het college van Hoogingelanden – het algemeen bestuur van het Hoogheemraadschap, praktisch unaniem een motie aan voor onafhankelijk onderzoek voor het “Herstel van vertrouwen in Uitdam met betrekking tot de dijkversterking”. Uitdam vraagt zich af wat dat nog uit gaat maken. Er zijn zeven participatierondes geweest. Er zijn onderzoeken naar alternatieven met positieve resultaten geweest. Vele experts hebben zich er over gebogen en kwamen tot andere conclusies dan HHNK. Nooit zijn de aanbevelingen – van bewoners ondersteund door deskundigen overgenomen. Er is een participatieproces geweest onder leiding van de toenmalige Deltacommisaris Wim Kuijken. Het advies dat hieruit kwam werd door alle partijen ondersteund, maar is uiteindelijk toch niet gevolgd – zo is ook de mening van Win Kuijken. Waarom worden alle adviezen en aanbevelingen uiteindelijk aan de kant geschoven? Waarom lukt het niet om echt tot overeenstemming te komen?
Meer dan 14 jaar lang loopt de dijkversterking al. Op het Hoogheemraadschap wisselen de medewerkers op de verschillende functies en bestuurders voortdurend. Er is weer een nieuw bestuur en een nieuw algemeen bestuur – gekozen gelijk met de provinciale staten verkiezingen, Er zijn inmiddels heel veel communicatiemedewerkers en omgevingsmanagers langs geweest. Elke keer moet iedereen weer opnieuw beginnen. Het is net een duiventil – constateerde onze Jan Baron indertijd al. Duifjes vliegen af en aan, steeds weer andere gezichten, steeds weer andere afspraken. De meest constante partij in al die jaren zijn de bewoners. De PR-borden met stoere portretten van dijkversterkers zijn niet genoeg om het gedeukte image van de dijkversterking op te poetsen. Uit wanhoop heeft het HHNK maar een acteur ingehuurd, die verkleed als kapitein op een boot een charme offensief moet loslaten op het publiek. Er is een nieuwe omgevingsmanager ingehuurd, die eind juni een spreekuur houdt om individuele vragen uit Uitdam te beantwoorden. En natuurlijk gaat het HHNK alles nog weer eens beter uitleggen.
Eind juni hoopt het HHNK de resultaten van het onderzoek van een extern bureau met de Uitdammers “te delen”. De Kwade Zwaan ziet er weinig in. “Het gaat er ons inziens niet om dat er fouten zijn gemaakt in het ‘verwachtingsmanagement’, er zijn toezeggingen gedaan dat de dijk met gras zou worden afgedekt” . Over de motie: “Alles is er opgericht, lering te trekken uit het afgelopen proces en dat dan te vervatten in een toekomstig participatieplan [….] Maar met een plan voor de toekomst, doe je geen recht aan de burgers in Uitdam die onrecht is aangedaan. Men moet er van doordrongen zijn dat het vertrouwen in de overheid als geheel, want ook andere overheidspartijen valt een en ander te verwijten, niet te herstellen is met een motie die vooral het HHNK goed doet.” (NHD 18 mei 2021)
Meer info:
Herstel vertrouwen nieuw hoofdstuk in hoofdpijndossier Markermeerdijken
Waterschapsbestuurder Rob Veenman over de dijk in Uitdam: ’Een dijk versterken die tegen de woningen aan staat, is vragen om moeilijkheden’
Johan Moes – 10/06/2021 om 10:30 – Uitdam
Inwoners van Uitdam liggen op ramkoers met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier over de dijkversterking. Het waterschap maakt niet waar wat hen is beloofd, zeggen de Uitdammers. Terwijl HHNK zegt dat er nooit beloftes zijn gedaan. En dat een dijk van klei, die Uitdam zo graag wil, simpelweg niet kan, zo betoogt waterschaps bestuurder Rob Veenman.
De voorbereidingen voor de versterking van de ruim dertig kilometer lange dijk tussen Hoorn en Amsterdam zijn in volle gang. Op de meeste plekken verloopt dat in goed overleg met omwonenden. Maar niet in Uitdam. Niet zo gek misschien, als je bedenkt dat de bewoners van dat dorp meer dan elders betrokken zijn bij de dijk: hun huizen staan er bij wijze van spreken half ín. Uitdammers leven met, naast en op de dijk, zoals waarschijnlijk nergens anders in Nederland.
Afgekeurd
Als je op zo’n plek de dijk wilt versterken, vergt dat een speciale aanpak, weet ook HHNK-bestuurder Rob Veenman, verantwoordelijk voor het dijkversterkingsproject van de Markermeerdijk. „Een dijk versterken die tegen de woningen aan staat, is vragen om moeilijkheden”, zegt hij. „Daarom was de manier waarop de versterking nu wordt uitgevoerd ook helemaal niet ons oorspronkelijke plan. De dijk is afgekeurd omdat hij te laag is en niet stabiel genoeg. De opdracht was dus om hem hoger en breder te maken. Ons eerste idee was om hem 22 meter naar buiten te verschuiven, verder het water in. Maar dat wilden de inwoners van Uitdam niet. Zij wilden hem op zijn plaats houden. Dat was voor ons niet de meest optimale oplossing en we konden daar ook de financiën niet voor rondkrijgen.”
„De mensen in Uitdam hebben het vervolgens voor elkaar gekregen om toenmalig deltacommissaris Wim Kuijken (de hoogste Rijksambtenaar op het gebied van waterbeheer, red.) bij dit project te betrekken. Hij kwam met het advies om het gebrek aan stabiliteit van de dijk op te lossen met behulp van bijvoorbeeld dijknagels of een damwand. Het gebrek aan hoogte kon volgens hem worden gecompenseerd met een berm aan de buitenkant van de dijk, die als een golfbreker fungeert: bij een storm klotst het water dan niet meer zo hard tegen de dijk aan.”
Belofte
„Het advies van de deltacommissaris is uiteindelijk overgenomen en er is zo’n tien miljoen euro extra voor uitgetrokken om het te kunnen uitvoeren, maar over het uiterlijk van die buitendijkse berm gaat nu de discussie. In onze visie is er steeds sprake geweest van een berm met steenbekleding. Maar de inwoners van Uitdam zeggen dat de deltacommissaris hen altijd een groene berm heeft beloofd.”
„Dat laatste kunnen wij met de beste wil van de wereld niet teruglezen in het advies van de deltacommissaris. We hebben echt uitgezocht of de belofte van een groene berm ook werkelijk gedaan is, maar er is niets dat daarop wijst. Het staat nergens zwart op wit.”
„Het is daarom voor ons een groot raadsel waarom de mensen in Uitdam zo hameren op die belofte. Wat het voor ons nog lastiger maakt is dat Wim Kuijken zelf in de recente discussie heeft aangegeven dat het plan zoals het nu op tafel ligt, niet strookt met wat hij destijds voor ogen had. Hij zegt dat we ons niet aan zijn advies houden. Hoe dat kan? Ik heb geen idee, maar je kunt zijn advies van destijds erop nalezen en daar komt het woord groen niet één keer in voor.”
Klei
Belofte of niet, in pogingen om de Uitdammers tevreden te stellen volgden nog diverse onderzoeken naar mogelijkheden voor een echt groene buitendijkse berm. Een laag klei in plaats van steenbekleding werd geopperd, waarop bloemen en planten rijkelijk kunnen groeien. Volgens Veenman is dat voor de dijk langs het Markermeer echter geen haalbare kaart: „Naar dijken met kleibekleding wordt heel veel onderzoek gedaan, onder meer bij de Wadden. Dan heb je het over zeedijken, waar een kleibekleding heel goed kan functioneren. Door eb en vloed is zo’n dijk zes uur nat en zes uur droog.”
„Dat is anders langs het Markermeer. Die dijk is van oorsprong weliswaar ook een zeedijk, zes uur nat, zes uur droog, maar sinds de afsluiting van de Zuiderzee is het een meerdijk. Daarbij moeten we er rekening mee houden dat het water van het IJsselmeer en het Markereer voor een heel lange periode één of anderhalve meter omhoog komt. Dus niet voor een paar uur, maar misschien wel dagen. De maximale periode waarvan nu in de berekeningen wordt uitgegaan is dertig dagen van hoog water. Dat zou voor Uitdam betekenen dat de berm van klei langdurig onder water komt te staan. Dat gaat ten koste van de stabiliteit.”
„Ook is onderzocht of er een grondlaag op de berm kan worden aangebracht van een centimeter of veertig, eveneens om groen te stimuleren. Dat kan inderdaad zonder dat het gevolgen heeft voor de waterveiligheid, maar dat blijkt wel drie tot vier miljoen euro extra te kosten. Dus bovenop de circa tien miljoen die de alternatieve aanpak naar aanleiding van het advies van de deltacommissaris al kost. Wij hebben dat geld niet en zien geen kans om het via andere instanties bij elkaar te krijgen. Ik kan me ook wel voorstellen waarom men niet staat te springen om nóg meer geld te steken in het stukje dijk bij Uitdam. Als ze dat wel doen, zullen mensen op andere plekken langs de dijk dan ook niet zeggen: waarom kan het in Uitdam wel en hier niet?”
Landingsbaan
Veenman is er ondanks alles van overtuigd dat de buitendijkse berm bij Uitdam straks toch weer een mooie groene uitstraling krijgt: „Het beeld dat dorpsbewoners schetsen van een betonnen landingsbaan die ze achter hun huis krijgen, is niet terecht. De belofte die we wel aan de inwoners hebben gedaan is om de dijk zo groen mógelijk te maken. Daarvoor zijn we samen met de provincie het project ’vergroening steenbekleding’ gestart: met behulp van ecologen en in overleg met de bewoners bekijken we hoe we begroeiing tussen de stenen zo veel mogelijk kunnen stimuleren. Er zijn genoeg voorbeelden waaruit blijkt dat dat ook kan. Kijk naar IJburg. Daar is een basaltonberm aangelegd die na twee jaar al behoorlijk begroeid was. Helemaal uit zichzelf, daar is niets aan gedaan. Misschien wordt het straks in Uitdam wel allemaal veel mooier dan het nu is. Maar dat is een mening, geen garantie.”
In Uitdam geloven ze er vooralsnog helemaal niets van dat de dijk straks weer net zo mooi groen wordt als hij nu is. Een paar maanden geleden lieten de dorpsbewoners weten totaal geen vertrouwen meer te hebben in het waterschap. Het dorp hulde zich in rouw door begin dit jaar de dijk vol te zetten met zwarte vlaggen. Veenman: „Ik wil de mensen in Uitdam geen verwijt maken, maar wat ik wel jammer vond van die vlaggenactie op de dijk is dat die kwam op een moment dat we nog met elkaar in gesprek waren. En voor die actie hebben ze heel veel mensen uitgenodigd, maar ons niet. Als je zoiets doet, dan moet je niet alleen statenleden en de oud-deltacommissaris uitnodigen, maar ook degene met wie je nog in gesprek bent.”
Begrip
Ook het waterschap zijn volgens Veenman geen grote verwijten te maken. „Maar er zijn wel een paar dingen die we de afgelopen periode beter hadden kunnen doen’’, zegt hij. ,,In Durgerdam hebben we een aantal dijkcursussen of dijkcolleges gegeven om de inwoners mee te nemen in de complexiteit van de materie. Als mensen snappen hoe ingewikkeld het soms is, wordt het makkelijker om de discussie te voeren. Dan kweek je begrip. Dat is in Uitdam minder gebeurd en dat had beter gekund.’’
,,Wat we ook geleerd hebben is dat je altijd heel voorzichtig moet zijn om een snelle oplossing aan te bieden. Daarmee gaan wij, maar ook andere partijen nog wel eens de fout in. Als er een idee voor een oplossing is, moet je niet onmiddellijk uitspreken dat dat ook inderdaad de oplossing is, maar je moet een aantal dagen nemen om uit te zoeken en te berekenen of dat idee ook wel uitvoerbaar is. Dat kan je niet op de achterkant van een sigarendoosje doen, maar daar bestaat nog wel eens de neiging toe: er worden oplossingen bedacht waarmee verwachtingen worden gewekt en als het dan wordt doorgerekend blijkt het niet te kunnen. Dat is ook hier gebeurd.”
Bemiddelaar
In de laatste bestuursvergadering van HHNK werd een motie aangenomen om een externe partij in te schakelen om te onderzoeken hoe het vertrouwen van Uitdammers in HHNK kan worden hersteld. Op dit moment wordt nog gezocht naar een bemiddelaar waar beide partijen mee om tafel willen.