Om aan de groeiende zorgen van natuurliefhebbers bij windturbines te gemoed te komen, is op initiatief van ecologenbureau Waardenburg, een radarsysteem ontwikkeld waarmee turbineparken op tijd stil gezet kunnen worden.
Bureau Waardenburg dat vroeger meestal in opdracht van de milieubeweging onderzoek deed, troffen wij tegenover ons tijdens de zitting van de Raad van State, als adviseurs van de ondernemers van Windpark Fryslân. Ook toen al stelden zij dat op grond van hun radaronderzoek kon worden vastgesteld dat Zwarte Sterns niet hoger vliegen dan 40 meter (en ze dus onder de wieken van de turbines zouden doorvliegen).
Het door hen ontwikkelde radarsysteem achten ze toch erg noodzakelijk voor zowel vliegvelden als turbineparken. Voor deze laatste om ze tijdig stil te kunnen zetten als een groep trekvogels een turbinepark nadert.
Op zo’n systeem wacht ook Gedeputeerde Staten van Groningen om hiermee de turbines langs de Groningse kust stil te kunnen zetten als daar de halfjaarlijkse grote groepen trekvogels langskomen. (zie “De Monitor” op deze website).
Voor meer info lees verder uit dagblad Trouw:
Slimme radar voorkomt botsingen tussen vogels en windmolens
Frank Straver – 10:37, 13 juni 2018
Er verschijnen meer windturbines, ook rond en in natuurgebieden. Dat mag geen massale botspartijen met vogels opleveren. Een nieuwe vogelradar moet molens een stopteken geven.
Zijn naam is Max. Hij heeft het uiterlijk van een platte skibox op een autodak, maar Max staat rechtop. Hij is smetteloos wit en heel mobiel. Je kunt hem overal neerzetten, op een kar met wielen. Vandaag staat Max in Rotterdam op de opening van een grote vakbeurs over windenergie. In een congreshal heeft dit apparaat eigenlijk niets te zoeken. Max is een radar, gemaakt om buiten de lucht af te speuren op zoek naar beweging. Vliegende dieren, om precies te zijn. Vleermuizen, maar vooral vogels ziet deze nieuwe scanner als de beste. Hij ziet ze, als een gekleurde lijn op een computerscherm. Die data kan hij melden aan een de zender in een windmolen.
Met dat talent moet hij de show stelen, vandaag op de windenergiebeurs. Want koppel Max draadloos aan de IT-techniek van een windmolen en dat kan levens redden, zegt de ontwikkelaar Robin Radar. Komt er een zwerm trekvogels aan, of een beschermde zeearend, dan zet Max de windmolen automatisch even stil. Er zijn niet zo veel radars die dat kunnen. Andere (scheeps)radars kun je er ook voor gebruiken, maar die schijnen toch een blinde vlek te houden.
“We rekenen op een warm ontvangst op de beurs”, zegt directeur Siete Hamminga van Robin Radar. Hij zegt het met een dubbelzinnige lach. Max is een opvallende verschijning, op de vakbeurs vol windmolentechniek en hijskranen om ze te bouwen. Deze nieuwe radar, die elke seconde een signaal over vliegende vogels ontvangt, kan in de optiek van de windbranche een redding en een plaaggeest tegelijk zijn.
Allereerst de grote winst: met een geavanceerde radar kunnen energiebedrijven zich perfect gaan houden aan eisen in een vergunning. Daarin eist de overheid steeds vaker dat een windmolen uit moet schakelen als er veel of bijzondere vogels langskomen. “Onze Max ziet 98 tot 100 procent van de vogels.” En daarin ligt ook direct het mogelijke minpunt dat energiebedrijven vrezen. Straks moeten ze met zo’n precies scanapparaat om de haverklap de wieken stilzetten.
Omdat de radar heel precies is, kunnen we voorspellen wanneer een turbine moet stilstaan
Ecoloog Camiel Heunks
Eerste tests
Daar hoeven ze niet bang voor te zijn, zegt ecoloog Camiel Heunks van bureau Waardenburg. Dit ecologisch advieskantoor, een bolwerk van vogelkenners, heeft als eerste een Max aangekocht. Het apparaat, dat continue om zijn as draait, heeft bij Waardenburg de eerste tests in de buitenlucht achter de rug. “Juist omdat de radar heel precies is kunnen we in de toekomst beter voorspellen wanneer een turbine moet stilstaan. Heel gericht, bijvoorbeeld een uurtje in de nacht.” Zonder precieze data moet een windmolen anders urenlang stilstaan, om aan de vergunning te voldoen door vogelsterfte te beperken met 70 procent (een veel voorkomende eis in de vergunning). Hoe preciezer een energiebedrijf een windturbine kan stilzetten, hoe minder het verlies aan energieproductie en winst, is het idee.
Gemiddeld genomen kost elke molen nu jaarlijks twintig vogels het leven, berekende Waardenburg. Het aantal slachtoffers hangt wel sterk af van de locatie. Aan de kuststrook en bij havens, waar veel trek- en watervogels voorkomen, komen veel meer botsingen voor dan in het binnenland. Om de milieudoelen in Nederland te halen moeten er, behalve op zee, op land steeds meer windturbines bijkomen. “Het is dan onvermijdelijk dat je in het volle Nederland met windmolens naar natuur toetrekt”, zegt Heunks. Er zijn ook plannen voor turbines in het bos. Het monitoren en beschermen van vogels, vleermuizen en andere dieren wordt daarom steeds belangrijker, zegt bureau Waardenburg. Op het windcongres vandaag is dat ook te merken. Ecologen presenteren de nieuwste inzichten over wetten en technieken voor het beschermen van dieren.
Een botsing in Flevoland liet in maart zien hoe het mis kan lopen. Een onoplettende zeearend kreeg een klap van de wiek. Dat werd hem fataal. Roofvogels kijken omlaag, op zoek naar een prooi, verklaarde Staatsbosbeheer na het incident. Ze zien draaiende wieken niet, al is de windmolen nog zo groot. “Sneu, heel zonde”, zegt Hamminga. Het vervelende is volgens hem dat tegenstanders van windmolens zo’n ongeluk naar zich toetrekken, om te zeggen dat windmolens ‘gehaktmolens’ zijn die verboden moeten worden.
Volgens de tegenstanders zijn windmolens ‘gehaktmolens’ die verboden moeten worden
“Er zit nogal wat emotie in dit debat”, zegt Hamminga. Als je met cijfers komt over de vogelsterfte door autoverkeer, tientallen keer meer dan door windmolens, zal niemand pleiten voor een autoverbod. Aan de heilige koe mag je niet komen.”
De branchevereniging van windenergie, Nwea, zegt dat het goed is om rekening te houden met vogels. Maar overdrijf het probleem niet, zegt ook Nwea. Door katten en verkeer vallen er vele malen meer slachtoffers, laten studies zien. Klopt, zegt Heunks van bureau Waardenburg. “De sterfte als gevolg van windmolens is op veel locaties relatief beperkt.” Dat wil nog niet zeggen dat het onbelangrijk is. Er zijn specifieke gevallen waar je heel goed op moet letten, zegt de ecoloog. “Denk even aan een plek waar veel weidevogels zitten. Of de komst van overwinterende kleine zwanen, wereldwijd een bijzondere soort.” Een radar om windmolens uit te zetten is dan echt geen overbodige luxe, aldus Waardenburg. Niet voor niks zijn er meerdere bedrijven, in binnen- en buitenland, die detectiesystemen bouwen en verkopen.
Zak met water
Max werkt met een echosignaal. “Hij schreeuwt eigenlijk naar de lucht met elektromagnetische pulsen, die je niet kunt horen”, zo omschrijft Hamminga het. Die pulsen geven een signaal als ze iets zien vliegen, ook al is het in de verte. Dan weet de radar nog niet direct welke vogel het is. “In de basis ziet Max een vliegende zak met water.” Maar hij scant meer. De omvang, lengte. Wat vooral ook belangrijk informatie oplevert is het vlieggedrag.
Hamminga zet zijn vinger op tafel om uit te leggen wat je daaraan kunt afleiden. Hij tekent een spiraal. “Zo’n vlucht, dat is de thermiek van een arend.” Er is geen andere vogel die precies op die draaiende manier hoogte wint in zijn vlucht. Een meeuw draait kleine rondjes. Duiven doen dat helemaal niet zo. Al die gegevens, over omvang van de vogel, vlieggedrag en vliegsnelheid verzamelt Max in zijn software. De radar is deep learning, zegt de aanbieder. Er zit een weerstation aan vast, een geluidsmeter en er kan een camera bij die soorten herkent. Het systeem moet slimmer worden dan de beste vogelaar, om windmolens alleen als het echt nodig is een stopteken te geven. Om het systeem intelligent te maken, moet er steeds meer kennis en cijfers in.
Voorlopig, zegt Hamminga, zal de radar de vogelecologen van Waardenburg echt niet zomaar vervangen. Die hebben zo’n enorme praktijkkennis, met hun verrekijker in het veld en rekenmodellen, daar kan bijna geen computer tegenop. De directeur ging een keer op pad met bird controllers bij een vliegveld, die vogels in de gaten moeten houden. Ook aan luchthavens wil het bedrijf radarsystemen verkopen, zo ook dit nieuwste model. “Ik zag vogels zitten. Ik dacht: die moeten we wegjagen met lawaai. Geen zorgen, zei de expert ter plekke, die blijven wel zitten. Wie je in de gaten moet houden is Arie daar, de leider van de meeuwen. Tja, tegen zulke praktijkkennis kan nog geen enkele radar op.
Windmolen geen vloek maar zegen voor vogels
Vogels hebben juist baat bij windmolens, blijkt uit onderzoeken. “Alle fossiele-energiecentrales vervangen door windparken zou per jaar 70 miljoen vogellevens sparen.”