NPO1: Bewoners doen laatste poging om historische Markermeerdijken te redden
Zie ook: Plannen Versterking Markermeerdijk uitgesteld
Door: Soemini Kasanmoentalib
De IJsselmeervereniging werkt samen met de actieve bewoners- en andere belangenorganisaties verenigd in de Stichting Zuyderzeedijk om de achthonderd jaar oude monumentale dijk van Amsterdam tot Hoorn te beschermen. Kritische vragen van bewoners leiden regelmatig tot de merkwaardigste antwoorden. Hierbij een bloemlezing uit onze ervaringen over uitgangspunten, modellen en waar je je zoal nog meer over kunt verbazen bij een dijkversterking.
Bij het ontwerpen van de dijkversterking is door het Hoogheemraadschap Hollands Noorder Kwartier (HHNK) al in een vroeg stadium gekozen voor oplossingen in grond (Trechteringsnotitie, bijlage 1.3, p.7).
Vanwaar die keuze? ‘Omdat het kan!’ Ja, dat liedje zingt oppergod Wodan in Wagners Ring des Nibelungen ook over de bouw van zijn Walhalla. Bij een excursie in de beginjaren van de planning naar het Waterschap Rivierenland op uitnodiging van HHNK vertelde men enthousiast over constructieve oplossingen, verschillende soorten damwanden en maatwerk om zelfs individuele bomen te sparen. Reactie van de verantwoordelijke bestuurder van het HHNK in de discussie achteraf: ‘Dat gaan we dus niet doen. Klei op klei.’
Afgegraven dijk van Durgerdam
In Durgerdam bleek dat men was uitgegaan van 50 tot 60 centimeter verzakking in vijftig jaar en dat daarom de dijken fors hoger zouden moeten worden. Satellietbeelden wezen echter uit dat de verzakking gemiddeld maar 2 millimeter per jaar bedraagt, dat wil zeggen 10 centimeter in vijftig jaar. Wel een verschil van 80 procent!Bij één stukje dijk was er echter wat meer verzakking. De bewoners van een onderheide woning snapten er niets van. Hun huis staat immers op palen en verzakt niet. Als de dijk zoveel verzakt zou zijn, zou hun voordeur nu veel hoger moeten liggen dan de weg en zou er een trappetje nodig zijn. Wat bleek: de dijk was op dat stuk in 1938 afgegraven in plaats van verzakt. Er was minder extra verhoging voor inklinking nodig. Een blunder van de eerste orde.
Ongetoetst gebruik van modellen
De noodzaak voor versterking wordt bepaald door de veiligheidsrisico’s in te schatten ten opzichte van de norm. Dit wordt berekend op basis van modellen waarin men de waarden van diverse parameters op die specifieke plek invoert: bijvoorbeeld golfslag of windsterkte. Zo kwam er in Durgerdam uit de berekeningen dat de dijk het zou begeven bij een noordoost-oosterstorm van ‘windkracht 10 gedurende tien weken’. Er moest dus een fikse versterking komen. Volgens het KNMI in De Bilt is dit in de afgelopen honderd jaar echter nog nooit voorgekomen. Men acht de kans daarop in de komende vijftig jaar minimaal. Sorry, foutje.
Dijken op veen
Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten over de dijkversterking verwees het hoogheemraadschap naar berekeningen op basis van Duitse modellen voor de veiligheid. Een bewoner stelde de eenvoudige vraag: ‘Heeft men in Duitsland dan dezelfde dijken, ook op veengrond?’ De Duitse modellen bleken gebaseerd te zijn op dijken op klei. Uit deze vraag van de bewoners is het onderzoek ‘Dijken op Veen’ in Uitdam voortgekomen. Op veengrond blijken de dijken veel sterker dan volgens de Duitse modellen te verwachten was. De resultaten van het onderzoek hebben helaas nauwelijks doorgewerkt in de plannen. Bij de presentatie daarvan sprak de verantwoordelijke bestuurder opgelucht de woorden: ‘Gelukkig vallen de resultaten van Dijken op Veen tegen. We kunnen dus gewoon verder met de dijkversterking.’
Hoeckelingsdam: zit niet in onze legger
Lodewijk Napoleon heeft tijdens zijn regime ten noorden van Durgerdam een verdedigingswerk, de Stenen Beer, laten bouwen in de Waterlandse Zeedijk. Dat heeft de dijk verzwakt. In 1825 is er ter plaatse een doorbraak geweest. Het Kinselmeer kreeg toen haar huidige omvang. In het plan moet de dijk daar extra versterkt worden. Daarom wordt asverschuiving toegepast: men graaft de bestaande dijk af en legt 50 meter in het water een nieuwe, hogere dijk aan. Alleen, precies voor dat stuk dijk ligt de Hoeckelingsdam. Deze is begin eenentwintigste eeuw aangelegd als compensatie voor de aan IJburg verloren natuurgebieden aan de zuidzijde van het IJmeer. Tussen de dam en de dijk is daartoe een strook luw water gecreëerd waar vissen kunnen paaien en vogels kunnen rusten en hun jongen grootbrengen. Er ligt al een dam voor de dijk, waarom de dijk alsnog zo zwaar versterken? Antwoord van HHNK: ‘De Hoeckelingsdam zit niet in onze legger’ – hij valt onder de verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat. ‘Wij moeten rekenen alsof hij er niet is.’ ‘Waarom dan niet overlegd met Rijkswaterstaat?’ ‘Dat duurt te lang, zo’n twee tot drie jaar.’In 2006 is HHNK al met de planvorming gestart.
Scheepswrak bij Uitdam
De vroegere Zuiderzee is het grootste scheepswrakkenkerkhof ter wereld, zo leerde ons maritiem archeoloog Wouter Waldus. Dat geldt ook voor het IJmeer en Markermeer. Het hele stuk water vanaf de ondiepten van Pampus tot aan het Hoornse Hop is archeologisch nog lang niet uitputtend onderzocht. De Stichting Zuyderzeedijk heeft via de Wet Openbaarheid van Bestuur onder andere gevraagd naar de archeologische onderzoeksrapporten. De WOB-aanvraag resulteerde in negen verhuisdozen met documenten. Desondanks ontbreekt er nog veel essentiële informatie waarom gevraagd is. Zo zijn de risicoanalyses voor het bouwen van een nieuwe dijk op slappe grond volgens HHNK bedrijfsgeheim. Verder waren alle rapporten over de archeologie systematisch zwart gemaakt. Het argument van HHNK: om de archeologische vindplaatsen te beschermen en schatzoekers te weren. Kort daarna kregen alle bewoners van Uitdam en omstreken een informatieve brief van het HHNK in de bus over het archeologisch onderzoek naar een wrak vlak voor de kust van Uitdam met een keurige kaart erbij waar gezocht zou worden. In juli lag de onderzoeksboot prominent vijf dagen voor de kaap van Uitdam. Bescherming tegen amateurduikers?
NPO1: Bewoners doen laatste poging om historische Markermeerdijken te redden
Zie ook: Plannen Versterking Markermeerdijk uitgesteld